Fins leren - waar ben ik aan begonnen ;-)

Fins, het staat bekend als één van de moeilijkste talen ter wereld. En ik kan het bevestigen, het is geen makkie om Fins te leren. De belangrijkste reden is dat elk woord eigenlijk altijd een naamval heeft. Nou is dat nog te bevatten, Duits heeft tenslotte ook naamvallen, een stuk of 4 moest ik er op de middelbare school leren. Maar Fins heeft veel meer dan 4 naamvallen! Bij de Finse les heb ik er ondertussen 9 gehad en het eind is nog niet in zicht. Kortom, Fins leren is een uitdaging. Gelukkig zijn er ook een aantal dingen makkelijk.
Vandaag een blogje over de Finse taal.

Een talenknobbel of niet, Fins is een uitdaging

Ik geef Engelse les, ik spreek een aardig mondje Frans en Duits en op vakantie pik ik altijd wel een paar woorden op van de taal die er in dat land wordt gesproken. Taal is zeg maar echt mijn ding ;) ... Waarom is Fins leren dan zo moeilijk? 
Een belangrijke reden is dat Fins niet bij de andere Europese talen hoort. Op het plaatje hieronder zie je een enorme boom staan. Dat zijn alle Indo-Europeaanse talen. Al deze talen zijn aan elkaar verwant. Door bijvoorbeeld te kijken naar woorden als moeder-zon-kind, basiswoorden die elke taal heeft, kan je een verband vinden tussen Hindi en Nederlands (toegegeven, dan moet je wel héél goed zoeken). Maar de talen van dezelfde tak of stam liggen dicht bij elkaar. Talen leren gaat mij redelijk makkelijk af en als die talen op elkaar lijken helpt dat enorm.

Zo niet Fins. Dat kleine struikje rechtsonder, dat is de Finse talenboom. Heel klein, vergeleken met die boom ernaast. Fins lijkt dus op geen enkele manier op andere Europese talen (op Ests en Hongaars na dan). Daarom is Fins voor mij best moeilijk: alle woorden moet je los leren. Je kan niets 'herkennen' uit een andere taal. En net als in het Nederlands zijn er woorden met meerdere betekenissen (zoals bank en bank bij ons). Dus... elk woord moet je gewoon uit je hoofd leren. 


Daarnaast zijn er de naamvallen, ik noemde ze straks al even. Kort gezegd heeft het Fins er een heleboel. Je plakt ze achter aan het woord, waardoor je soms een extra letter of 2 moet toevoegen zodat de uitgang op het woord past. Maar alleen dit zou te makkelijk zijn: soms verandert het woord ook in het midden. Zucht...met iets van 10 naamvallen en 13 woordsoorten die alle 13 op een andere manier veranderen, kan je voorstellen dat ik die regelmatig door elkaar haal. Dat vinden de Finnen helemaal niet erg gelukkig. Ze zijn er erg blij mee als iemand probeert Fins te praten en ook al heeft het woord niet de goede uitgang, ze snappen natuurlijk wel welk woord je gebruikt. 

Een paar van mijn favoriete woorden, om je een idee te geven hoe het Fins er uit ziet. 

Na deze klaagzang is er gelukkig ook goed nieuws. De uitspraak van het Fins is erg makkelijk en logisch. Alles spreekt je precies zo uit zoals het er staat. Elke letter heeft altijd dezelfde klank en spreek je dus altijd op dezelfde manier uit. Enige valkuil is dat je dubbele letters langer aan moet houden, ook de medeklinkers. Kijk maar naar de volgende woorden: kuka (wie) en kukka (bloem). In het Nederlands zou je de letter -u- anders uitspreken. In het Fins blijft die klank hetzelfde maar hou je de -k- langer aan. Even wennen, maar goed te doen. 

Nog meer goed nieuws: na een tijdlang door Zweden te zijn overheerst zijn er ook een aantal leenwoorden te vinden, die gelukkig goed te herkennen zijn. Doe je mee? Wat zouden deze woorden kunnen betekenen?
presidentti
banaani
kartonki
akseli (voor de schaatser onder jullie) (dit waren natuurlijk de woorden voor president, banaan, karton en axel)

en ook vertalen ze sommige woorden letterlijk. Zo kennen wij het woord wasbeer en de Finnen pesukarhu. (pesu=was en karhu....precies, beer)

andere leuke dingen in het Fins
dat boven de 30 graden 'helle' is. Daar ben ik het helemaal mee eens. 25 graden is prima, maar sneeuw in de winter is nog beter :D

partakone :), dit is een briljant woord voor scheerapparaat. Letterlijk betekent het namelijk baard-machine. haha ik moet er telkens weer om lachen. 

Dat Finland een van de weinige landen in Europa is waar de maanden nog de originele 'heidense' benamingen hebben. Hier geen verwijzingen naar de oude Romeinen, maar mooie poëtische namen die verwijzen naar de natuur. Helmikuu, februari, is parel maand: het licht van de zon op de sneeuw schittert deze maand als, precies, een parel. Maaliskuu, maart, is aarde maand: nu zie je,met het smelten van de sneeuw, voor het eerst de aarde weer tevoorschijn komen. Andere maanden verwijzen naar de seizoenen, of naar het werk wat je dan doet: planten, oogsten etc. 

Aftellen voor je iets zwaars optilt gaat niet met getallen, maar met spelling. Je spelt het woorden voor nu, nyt. Dus dan gaat het van "N-Y-T-NYT!"


dat ze tv programma's ondertitelen, maar dan wel de titel vertalen. De tv aanzetten is altijd weer een verassing. "sinkkuelämä, single life, geen idee wat dat is. Ah wacht, dit is Sex and the City, juist ja"
Zelfs Sheldon heeft er moeite mee in rillit huurussa. Oh sorry, the Big Bang Theory bedoel ik natuurlijk ;)

dat ze op Kalevala dag (een dag ter ere van hun nationale epos) op school dingen zingen als kaksikymmentä pientä Väinämöinenta .... hoe krijgen ze het uit hun strot. (voor de geinteresseerden onder jullie, in dit kinderliedje zingen ze over 20 kleine Väinämöinens, V -nee ik ga dat niet nog een keer typen -  is de hoofdrolspeler in de Kalevala)

hoe je leenwoorden letter voor letter uitspreekt: lime (die felgroene kleur) is limeh bijvoorbeeld. Op school heet ik hier Rose, de Engelse variant, maar ik ben ik weet niet hoe vaak rosé genoemd. Aargh. Rosé zit in je glas, Rose staat voor de klas maak ik er dan maar van. 

Dat het voor mij onmogelijk moeilijk is om woorden als Venla (een meisjesnaam) en vene (boot) met dezelfde 'e'-klank uit te spreken. Voor mij is het eerste woord met een korte e als in lekken, en de tweede met een lange e zoals in leken. Dat gaat automatisch. Zelfs nu, als ik de woorden typ en er bewust overna denk hoor ik 'venla' en 'veene' in mijn hoofd. En jullie? 



Uitspraak blijft een uitdaging. Die lange en korte klinkers, maar ook de klemtoon. Die zit altijd op de eerste lettergreep. Makkelijk? Ja, totdat je een woord hebt met een dubbele medeklinker (-RR- of -KK-). Omdat je die ook langer moet uitspreken dan in het Nederlands gaat bij mij daar alle aandacht naar toe, en de klemtoon gaat mee. Pff, probeer het maar: rentukka. klemtoon op rén, maar een lange dubbele k. Succes! En oja, rentukka is een dotterbloem, dat was de biologieles van deze week. Erg leuk, vooral de pogingen van mij om de bloem te pakken te krijgen: ze groeien alleen aan de uiterste rand van het water. Of middenin het riviertje. Uiteindelijk wel gelukt en de kids vonden het leuk om ze in het echt te zien. 

'grammar only gets you so far', geldt voor mij in het Engels en het Nederlands. Op een gegeven moment merk ik dat ik zo gericht ben op alle regeltjes dat ik vastloop. Datzelfde had ik toen ik Engels studeerde. Voor een groot grammatica tentamen kon ik door de bomen het bos niet meer zin. Al die regels en uitzonderingen, pfoe! Tot ik me bedacht dat het me eigenlijk prima lukte als ik op mijn taalgevoel afging. En inderdaad, zonder stress keurig het tentamen gehaald. Nu moet ik mezelf hier weer af en toe aan herinneren. 
Grammatica helpt absoluut, en je moet de basisregels ook gewoon leren, maar af en toe (en hopelijk steeds meer in het komende jaar) moet ik gewoon op mijn gevoel afgaan. 

dat er zoveel leuks te lezen is over mijn favoriete hobby, kunstschaatsen. Eens in de zoveel tijd valt er het tijdschrift van de bond op de mat, plus een boekje van de vereniging en..en...en....ik wou dat ik alles nu al kon lezen! Voorlopig beperk ik me tot de titels haha

dat Finnen zelf veel afkorten, o.a. door al die naamvallen worden woorden vaak erg lang, en dus korten de Finnen ze in. Logisch, alhoewel dat wel betekent dat ik veel dingen 2 keer moet onthouden. Een voorbeeld, het getal 8 is officieel kaheksan. Prima. En als je aftelt van 5-6-7-8 kort je het af tot - ka, das ook nog niet zo moeilijk. Maar dan zegt een leerling tegen je dat 'ie in 'kasi b' zit. 8 b dus. Why oh why do you make it so difficult...you Finnish people?!
Maar we zijn er nog niet. Ik woon in een provincie met een sterke locale identiteit, en dus ook, je raadt het al, een eigen dialect. 8 in de lokale lingo is kahereksan.  Ja, in mijn provincie plakken ze er graag nog een lettergreep aan. Alsof Finse woorden nog niet lang genoeg zijn!


Zo, nu heb je een beetje een idee hoe de taal er hier uitziet, en wat voor uitdaging ik ben aangegaan. Ik krijg gelukkig veel positief commentaar van collega's en teamgenootjes en zelf merk ik ook dat ik steeds meer kan zeggen. Wie weet, over een paar jaar kan ik vloeiend Fins :) !